Chưa bao giờ thị trường bán lẻ Việt Nam sôi động và cạnh tranh khốc liệt như ba năm qua. Sự thâm nhập thị trường mạnh mẽ của các tập đoàn lớn nước ngoài thông qua hàng loạt thương vụ mua bán sáp nhập cùng với sự trở mình mạnh mẽ của các công ty trong nước đã khai sinh ra nhiều chuỗi bán lẻ mới hiện đại và chuyên nghiệp hơn, thúc đẩy quy mô thị trường lên tầm mức mới.
- Các tay chơi lớn
Các tên tuổi lớn đã góp phần quan trọng tạo lập thị trường bán lẻ hiện đại Việt Nam hàng chục năm qua có thể kể như Big C, Metro Cash&Carry cùng với các thương hiệu trong nước như Saigon Co.op, Maximark… Tuy nhiên, những năm gần đây họ đã phải nhường sân cho sự tăng tốc của các tay chơi mới, chủ yếu là các tập đoàn mạnh về tài chính và kinh nghiệm trong lĩnh vực bán lẻ đến từ Nhật Bản, Thái Lan và Hàn Quốc.
Trong nước là sự xuất hiện mạnh mẽ của Vingroup, với hàng loạt thương vụ M&A với Maximark, Vinatexmart… Tập đoàn này cũng phong tỏa nhanh chóng hầu hết các phân khúc bán lẻ. Trong vòng chưa đầy hai năm, tính đến hết quý 1.2016, tập đoàn này đã vươn lên dẫn đầu về số lượng, đưa toàn chuỗi lên gần 900 cửa hàng, bao gồm hệ thống siêu thị VinMart và VinMart+ với hơn 700 cửa hàng; chuỗi trung tâm công nghệ và cửa hàng điện máy VinPro và VinPro+ gần 120 cửa hàng, chuỗi hệ thống bán lẻ thời trang thương hiệu VinDS khoảng 60 cửa hàng… Vingroup công bố tổng diện tích mặt bằng bán lẻ của hệ thống phân phối thuộc tập đoàn này đạt tới khoảng 300.000m2. Đây là một lợi thế đáng gờm cho bất cứ nhà kinh doanh bán lẻ nào trong cuộc cạnh tranh về vị trí và quy mô.
Hệ thống Aeon của Nhật với các trung tâm thương mại phức hợp có diện tích lên đến vài chục héc-ta và việc thâu tóm các chuỗi Citimart, Fivimart lại cho thấy tập đoàn này đẩy mạnh sự hiện diện của mình tại Việt Nam theo cách chuyên nghiệp và hiện đại, đa dạng dịch vụ. Hệ sinh thái bán lẻ của người Nhật còn hình thành với sự hiện diện của các chuỗi cửa hàng tiện lợi Ministop (thuộc Aeon), FamilyMart và 7-Eleven (đang tiến vào thị trường cuối năm nay). Bộ trưởng Bộ Kinh tế Nhật Hayashi Motoo hồi tháng Ba rồi đã công bố chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ của Nhật xúc tiến hàng hóa vào Việt Nam thông qua kênh cửa hàng tiện lợi Nhật. Chiến dịch này sẽ diễn ra vào tháng 11 tới với 50-60 dòng sản phẩm của doanh nghiệp nhỏ của Nhật sẽ hiện diện tại hơn 200 cửa hàng FamilyMart và Ministop.
JETRO, cơ quan xúc tiến thương mại của Nhật, cho biết các chuỗi cửa hàng tiện lợi nói trên sẽ là kênh nghiên cứu thị trường Việt Nam thông qua tâm lý tiêu dùng, thị hiếu, nhu cầu và khả năng chi trả trong dân chúng. Đây cũng là hạ tầng kinh tế hiện đại giúp phát triển dịch vụ cung ứng cho ngành bán lẻ như thanh toán điện tử, tài chính tiêu dùng, năng lực chi tiêu để từ đó nhận định thị trường, xác lập kênh hàng hóa. Mô hình này lần đầu được phía Nhật thực hiện tại Việt Nam; nếu thành công, họ sẽ mở rộng phạm vi áp dụng ra cả khu vực.
Sự thâm nhập mạnh mẽ gần đây nhất là hai tên tuổi đáng gờm từ Thái Lan, với việc mua lại Big C và Metro – hai chuỗi bán lẻ hiện đại có bề dày kinh nghiệm thị trường nội địa Việt Nam – là một lợi thế lớn cho các công ty Thái. Central Group và Berli Jucker (BJC) ngay lập tức mở rộng mạng lưới phân phối và đa dạng hóa các loại hình bán lẻ, chiếm vị thế áp đảo thị trường với quy mô sở hữu khoảng 50% thị phần kênh bán lẻ hiện đại tại Việt Nam.
Một nhà bán lẻ lớn của Hàn Quốc, Emart, cũng chính thức gia nhập thị trường đầu năm nay, bên cạnh Lotte Mart có mặt 8 năm qua. Ông Hong Won Sik, Tổng giám đốc Lotte Mart Việt Nam, tại lễ công bố khai trương trung tâm thương mại thứ 12 hồi tháng trước, khẳng định sẽ đạt được mục tiêu mở 60 trung tâm tại Việt Nam đến năm 2020, tương đương mỗi năm mở thêm 4-6 trung tâm mới. Nhà kinh doanh Hàn Quốc cũng công bố chính thức phát triển mảng thương mại điện tử vào cuối năm nay và tìm kiếm cơ hội ở mô hình cửa hàng tiện lợi.
- Nhà bán lẻ nội tăng tốc
Lợi thế sân nhà đang dần bị thu hẹp và đặt ra thách thức lớn với các nhà bán lẻ nội địa. Thử so sánh, với 11 trung tâm tại Việt Nam năm 2015, LotteMart đã đạt doanh thu 5.000 tỉ đồng (trung bình mỗi trung tâm mang về 455 tỉ đồng cho năm 2015). Nếu kế hoạch năm 2020 đạt được chuỗi 60 trung tâm thành hiện thực, doanh thu của họ sẽ vượt mức 1 tỉ USD. Trong khi đó, để đạt được con số này, Saigon Co.op mất gần 20 năm phát triển và tạo lập thị trường, mới cán mốc doanh thu 1 tỉ USD vào năm 2014 và dự kiến đạt 1,2 tỉ USD vào cuối năm nay. SATRA – nhà kinh doanh – phân phối thương mại hàng đầu cả nước – năm 2015 cũng mới đạt tổng doanh thu khoảng 2 tỉ USD nhưng riêng mảng bán lẻ, tỷ trọng vẫn còn khiêm tốn trong tổng doanh thu của toàn Tổng công ty.
Dù vậy, vẫn có thể nhận thấy sự biến chuyển rất lớn của các chuỗi bán lẻ trong nước, bên cạnh việc chiếm lĩnh thị phần của Vingroup thì cả Saigon Co.op và SATRA đều tăng tốc mở chuỗi, kiện toàn nội lực và tìm hướng đi riêng để khẳng định vị trí của mình trong khâu phân phối thương mại nội địa. Trong vòng hai năm nay, SATRA đã nỗ lực tìm lối đi riêng và từng bước mở rộng thị phần bán lẻ bên cạnh thế mạnh phân phối – thương mại trong bối cảnh thị trường bán lẻ đang cạnh tranh khốc liệt.
Mạng lưới bán lẻ SATRA gần đây được dịch chuyển theo hướng chủ động phát triển chuỗi bền vững, bằng cách tập trung hoàn thiện cơ sở hạ tầng thương mại – dịch vụ, gia tăng chuỗi tại TP.HCM thông qua hệ thống chuỗi siêu thị cửa hàng tiện lợi, trung tâm thương mại, trung tâm phân phối, các mô hình nhà hàng chuyên doanh… Mô hình SATRA đang dần chuyển hướng sang hoạt động khép kín từ khâu đầu vào – sơ chế – bảo quản – vận chuyển cho tới việc phân phối sản phẩm đến các hệ thống bán lẻ trong nội bộ và cả bên ngoài.
SATRA cho biết doanh thu bán lẻ quý 1 đã tăng khá so với cùng kỳ nhờ tăng cường đầu tư cho cơ sở hạ tầng kỹ thuật, mở rộng hệ thống phân phối, nâng cao năng lực quản trị điều hành và chất lượng dịch vụ. Song song đó là các chương trình liên kết hợp tác tiếp tục được triển khai, phát triển thêm các mặt hàng kinh doanh mới cũng bước đầu thuận lợi. Nếu như việc hợp tác nội bộ góp phần đa dạng hóa các ngành hàng kinh doanh của Tổng công ty thì việc mở rộng các quan hệ hợp tác với các đối tác bên ngoài được tiếp tục củng cố, mở rộng cũng giúp SATRA đa dạng hóa nguồn hàng, mở rộng vị thế hàng hóa cho toàn chuỗi cung ứng.
Bên cạnh kế hoạch phát triển hệ thống siêu thị Satramart, chuỗi cửa hàng thực phẩm tiện lợi, các mô hình chuyên doanh thực phẩm và đồ uống, SATRA còn đa dạng kênh hàng hóa thông qua việc nhập khẩu trực tiếp để đảm bảo nguồn hàng chất lượng với giá cả hấp dẫn, là yếu tố thiết yếu đảm bảo cạnh tranh trong điều kiện hàng hóa nhập khẩu từ các kênh bán lẻ của Nhật, Hàn Quốc, Thái Lan tràn vào thị trường thông qua các chuỗi bán lẻ của các tập đoàn này.
Dù có nhiều thách thức nhưng với thị phần bán lẻ hiện đại chiếm chưa đến 30% trong tổng quy mô thị trường bán lẻ hiện nay, không gian vẫn đang còn rộng lớn cho tất cả – trong đó có các nhà bán lẻ nội địa như SATRA – xác lập vị thế và mở rộng đến các vùng phụ cận đô thị và nông thôn trên cả nước.
- Cánh cửa vẫn mở rộng
Theo đánh giá của Tổng cục Thống kê, hoạt động bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng năm 2015 trên cả nước khá sôi động nhờ mạng lưới phân phối hàng hóa được tăng cường, mở rộng về số lượng và đa dạng về ngành nghề kinh doanh thông qua hệ thống các siêu thị, cửa hàng chuyên doanh, cửa hàng tự chọn… mở ra tại nhiều địa phương. Nhiều doanh nghiệp đã chủ động khai thác nguồn hàng, tích cực nghiên cứu thị hiếu người tiêu dùng để bảo đảm số lượng lẫn chất lượng sản phẩm.
Việc gia tăng kiểm soát của các cơ quan quản lý và tăng cường hàng bình ổn trong năm đã giúp ổn định giá cả các mặt hàng thiết yếu. Hoạt động sản xuất trong năm cũng tăng trưởng nhanh, góp phần đẩy mạnh hoạt động thương mại, kích thích tiêu dùng trong dân cư.
Cũng theo đánh giá của Tổng cục Thống kê, tổng mức hàng hóa bán lẻ và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước trong tháng 4.2016 ước đạt 279.800 tỉ đồng, tăng 8,5% so với cùng kỳ, trong đó riêng doanh thu bán lẻ hàng hóa đạt 214.600 tỉ đồng, tăng 9,2%. Con số này đã đưa tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của 4 tháng đầu năm 2016 ở vào mức 1.138.000 tỉ đồng, tăng 8,8% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, nếu loại trừ yếu tố tăng giá thì tổng mức trong kỳ chỉ tăng 7,5%, thấp hơn mức tăng 8,3% của cùng kỳ năm 2015.
Nếu xét riêng khu vực bán lẻ hàng hóa thì doanh thu 4 tháng đạt 870.200 tỉ đồng, chiếm 76,4% và tăng 9% so với cùng kỳ năm trước, một số ngành hàng tăng khá gồm lương thực – thực phẩm tăng 13%; hàng may mặc tăng 10,6%; phương tiện đi lại tăng 10,1%; đồ dùng, dụng cụ, trang thiết bị gia đình tăng 9,2%; riêng vật phẩm văn hoá – giáo dục tăng 1,3%.
Một khảo sát của Kantar Worldpanel Vietnam cũng cho thấy, ngành bán lẻ hiện đại những năm gần đây đã dần hoàn thiện nhờ vào lớp tiêu dùng mới gia nhập thị trường, việc tiếp cận công nghệ và các dịch vụ tài chính dễ dàng của họ đã giúp thúc đẩy thị trường này. Lĩnh vực thương mại hiện đại đã trải nghiệm việc đa dạng hóa các loại hình bán lẻ và đang ở giai đoạn tăng tốc để tiếp cận rộng rãi hơn nữa tại các khu dân cư và đến gần các hộ gia đình.
Theo dự báo của Kantar, mô hình siêu thị mini và cửa hàng tiện lợi sẽ tăng mạnh trong giai đoạn tới với mức tăng 60% về giá trị; cửa hàng chuyên doanh tăng trưởng 35% và thương mại điện tử tăng trưởng 13%.
Xem ra, thị trường vẫn còn đủ chỗ để các nhà bán lẻ nội địa tung hoành.
Chuỗi bán lẻ SATRA 2016 – những con số triển vọng Năm 2016, SATRA sẽ tiếp tục phát triển nhanh hệ thống các cửa hàng mang thương hiệu SATRA (gồm Satrafoods; Satra Bakery&Café; Satra Foodcourt; chuỗi các nhà hàng như: nhà hàng Việt, nhà hàng Hi, Salad, nhà hàng DB… tại địa bàn thành phố, dự kiến đạt đến 110 cửa hàng trong toàn chuỗi. Cụ thể:
|
Hoàng Duy ảnh Quý Hòa
