Doanh nghiệp “ngoại” lấn át doanh nghiệp “nội”

Cam go cuộc chiến

Bên cạnh những DN đã xây dựng được thương hiệu và hoạt động khá thành công như Lotte Mart, Metro, Big C,… thị trường bán lẻ Việt Nam thời gian gần đây tiếp tục chứng kiến hàng loạt “đại gia” lĩnh vực bán lẻ có tiếng trên thế giới tìm cách xâm nhập thị trường Việt Nam. Đầu tiên, phải kể tới Tập đoàn Auchan (Pháp), với chuỗi siêu thị Simply Mart sẽ chính thức hoạt động ở miền bắc và cung ứng từ 1.000 đến 4.500 chủng loại sản phẩm gia dụng phục vụ nhu cầu người tiêu dùng Hà Nội từ năm 2016. Năm 2020, Auchan phấn đấu phủ kín khu vực phía bắc với 20 siêu thị. Tại thị trường phía nam, Auchan đã hợp tác với Tập đoàn C.T để phát triển hệ thống siêu thị S-Mart và đang lên kế hoạch mở rộng hệ thống Simply Mart trong thời gian tới.

“Đại gia” bán lẻ hàng đầu Nhật Bản là Aeon cũng nhanh chân mở Trung tâm thương mại Aeon Mall (Long Biên, Hà Nội) trên diện tích 120 nghìn m2, sau khi đã thành công với hai trung tâm Aeon Mall ở TP Hồ Chí Minh và Bình Dương. Thời gian tới, Aeon mở thêm 10 đến 20 trung tâm thương mại. Cuối tháng 7-2015, tập đoàn bán lẻ nổi tiếng của Mỹ là 7-Eleven cũng đã ký thỏa thuận nhượng quyền với Công ty Seven System Vietnam để mở chuỗi cửa hàng tiện lợi tại Việt Nam, theo chân các tên tuổi FamilyMart và Ministop,… Điều đó cho thấy “miếng bánh” thị phần đang bị chia nhỏ và cạnh tranh diễn ra ngày càng khốc liệt. Nhìn nhận vấn đề này, một lãnh đạo của Liên minh HTX Thương mại TP Hồ Chí Minh (Saigon Co.op) cho biết, thế mạnh của các tập đoàn bán lẻ nước ngoài so với DN bán lẻ trong nước là vốn, công nghệ, mức độ chuyên nghiệp, nhất là hệ thống chuỗi xuyên quốc gia rất mạnh. Với hệ thống bán lẻ, quy mô phát triển chuỗi đóng vai trò quan trọng; sự kết nối liên thị trường quốc tế sẽ bù đắp, hỗ trợ cho nhau. Do đó, nếu các DN trong nước không có chiến lược phát triển hợp lý, gắn kết với nhau sẽ tạo điều kiện để các “đại gia” bán lẻ nước ngoài xâm nhập, chiếm lĩnh thị trường trong nước.

Một số nhà bán lẻ hàng đầu Thái-lan như Tập đoàn Berli Jucker Public Company Limited (BJC) sau khi mua lại hệ thống siêu thị Metro Cash & Carry Việt Nam, chuỗi Family Mart (nay đổi thành B’Mart) của Nhật Bản trong liên doanh với Tập đoàn Phú Thái, tiếp tục tuyên bố muốn mua lại thương hiệu Big C. Trước đó, Power Buy – đơn vị thuộc Tập đoàn Central Group của Thái-lan đã mua 49% cổ phần của Công ty Đầu tư phát triển công nghệ và giải pháp mới NKT – đơn vị sở hữu Công ty thương mại Nguyễn Kim đã phần nào phản ánh tham vọng chiếm lĩnh thị trường bán lẻ Việt Nam của những tỷ phú người Thái,… Theo Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Hà Nội Vũ Vinh Phú, khi các chuỗi siêu thị rơi vào tay người Thái sẽ rất khó để hàng Việt trụ lại được. Thậm chí, tỷ lệ 80% thị phần của hàng Việt hiện nay sẽ tụt xuống, do nội lực yếu. “Khi mua Metro, tỷ phú Thái-lan tuyên bố sẽ bán 60% hàng Thái trong các siêu thị. Chưa cần đến lúc người Thái thâu tóm, hiện nhiều siêu thị ở Hà Nội đã nhập hàng Thái về bán. Bởi hàng Thái có chất lượng tốt, giá cả cạnh tranh và chiếm được lòng tin của người tiêu dùng Việt. Với khoảng cách địa lý gần cùng những chính sách cởi mở về thuế quan của Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), lượng hàng Thái nhập khẩu vào Việt Nam sẽ tăng mạnh trong thời gian tới, dẫn đến cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thị trường” – ông Phú nhấn mạnh.

Sau khi Việt Nam mở cửa thị trường bán lẻ từ năm 2009 theo cam kết gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), các “đại gia” bán lẻ nước ngoài đã không ngừng đổ bộ vào Việt Nam, từ Metro Cash&Carry, tới Big C, Lotte và bây giờ là Aeon, Auchan,… Các thế mạnh của họ về vốn, công nghệ, trình độ quản trị DN hiện đại, chuyên nghiệp khiến các cảnh báo về việc nhà đầu tư ngoại thâu tóm thị trường trong nước không ít lần được đưa ra. Liên quan vấn đề này, Phó Tổng Giám đốc thường trực Tổng Công ty Thương mại Hà Nội (Hapro) Nguyễn Tiến Vượng cho biết, thị trường bán lẻ Việt Nam với hơn 90 triệu dân đang là “miếng bánh béo bở” để các nhà bán lẻ trên thế giới, nhất là các “đại gia” Thái-lan quan tâm, đầu tư. Qua quá trình hội nhập, có hơn 10 nghìn loại hàng hóa từ các nước thành viên Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) sẽ được loại bỏ hoàn toàn thuế quan nên nguồn hàng hóa chất lượng từ các nước đổ vào Việt Nam ngày càng tăng và làm cho hàng hóa Việt gặp nhiều khó khăn trong cạnh tranh. Hapro nhận thấy thách thức và khó khăn sẽ lớn hơn so với cơ hội, khi các hiệp định thương mại tự do có hiệu lực.

Phát triển thị trường ngách

Ngoài sự lấn át của các DN nước ngoài, thời gian qua, thị trường bán lẻ Việt Nam chứng kiến sự vươn lên mạnh mẽ của một số DN Việt như Vingroup, Saigon Co.op, Hapro, Satra,… Đến nay, hệ thống siêu thị VinMart và VinMart+ của Vingroup đã có 125 cơ sở. Hệ thống Vincom Retail có 12 trung tâm thương mại Vincom và Vincom Mega Mall đã đi vào hoạt động, dự kiến tăng lên gần 40 trung tâm thương mại trong năm nay và tiến tới 100 trung tâm thương mại vào năm 2020. Tương tự, Saigon Co.op đã xây dựng và đưa vào hoạt động hơn 80 siêu thị Co.op Mart, gần chục đại siêu thị Co.op Xtra và hàng trăm cửa hàng Co.op và trung tâm thương mại SC VivoCity trên toàn quốc,… Phó Tổng Giám đốc thường trực Hapro Nguyễn Tiến Vượng khẳng định, để đạt tổng doanh thu 6.032 tỷ đồng trong năm 2016, bên cạnh đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu, Hapro tập trung phát triển hệ thống cửa hàng siêu thị, cửa hàng tiện ích theo khu vực dân cư, nhất là các khu dân cư mới và khu vực ngoại thành. Trong đó, tập trung phát triển thị trường nông thôn, phấn đấu đạt 50% tổng doanh thu bán lẻ, thông qua một số chương trình như đưa hàng Việt về nông thôn, phiên chợ hàng Việt, bán hàng lưu động để vừa phục vụ người dân nông thôn, vừa lan tỏa đến khu vực thị trường còn trống. Chung quan điểm, đại diện Saigon Co.op cho biết, thế mạnh của các DN trong nước là hiểu rõ thị trường, nhu cầu và hành vi của người tiêu dùng trong nước. Do đó, các DN cần vận dụng những điểm thuận lợi trên để cạnh tranh với các nhà bán lẻ nước ngoài khi mới xâm nhập thị trường trong nước. Trong đó, cần phát huy yếu tố sáng tạo và linh động để cạnh tranh với kinh nghiệm và quy mô của các nhà bán lẻ nước ngoài. Ngoài ra, các DN bán lẻ trong nước cần chú trọng khai thác những phân khúc dựa trên năng lực cốt lõi của mình.

Các DN bán lẻ nước ngoài đang xâm nhập vào thị trường bán lẻ Việt Nam bằng cả sản xuất và tiêu dùng. Do quy mô của họ lớn, chiếm từ 40 đến 45% so với quy mô của các DN trong nước cho nên chỉ riêng một DN ngoại đã bán gấp 10 lần doanh số của DN Việt Nam. Trong khi đó, các DN Việt Nam lại thiếu sự liên kết, không có chiến lược phát triển, nhân lực không được đào tạo bài bản dẫn tới quản trị DN yếu, năng suất thấp,… Muốn thị trường bán lẻ Việt Nam thật sự phát triển, Nhà nước cần có quy hoạch tổng thể mạng lưới bán lẻ, siêu thị phù hợp. Phải có các cơ chế, chính sách về quỹ đất; hỗ trợ DN trong nước phát triển thương hiệu, hỗ trợ đào tạo nhân lực, cung cấp thông tin thị trường, xúc tiến thương mại; tạo điều kiện để DN tiếp cận các mặt bằng kinh doanh có vị trí thuận lợi với cơ chế hợp lý. Mặt khác, các DN trong nước cần tăng cường tính liên kết, kết nối từ sản xuất đến phân phối để hỗ trợ nhau cùng phát triển thị trường; tăng cường truyền thông đến người tiêu dùng để ủng hộ các sản phẩm hàng hóa do các DN trong nước sản xuất và tiêu thụ,… Có như vậy, DN trong nước mới có thể cạnh tranh một cách sòng phẳng với DN nước ngoài và tránh xảy ra tình trạng bị các “đại gia” bán lẻ hàng đầu thế giới thâu tóm trong thời gian không xa.